لبنیات شامل چیست؟

صنعت جهانی لبنیات سالانه نزدیک به ۵۵۰ میلیون تن شیر گاو تولید می‌کند که این میزان از ۲۶۰ تا ۲۷۰ میلیون گاو به دست می‌آید. محصولات لبنی آن قدر در زندگی ما جا گرفته که گاهی فراموش می‌کنیم به جزئیات این موهبت الهی نگاه کنیم و بپردازیم. اصلاً خانواده لبنیات چیست؟ یا بهتر است بپرسیم انواع محصولات لبنیات شامل چیست؟ کدام محصولات از خانواده لبنیات هستند؟ خواص لبنیات و عوارض لبنیات چیست؟ دوست دارید که بیشتر با محصولات لبنی بیشتر آشنا شوید؟ با ما همراه باشید.

انواع محصولات لبنیات شامل چیست؟

خانواده لبنیات و محصولات لبنی در واقع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های حاوی شیر هستند که از یک حیوان شیرده، اغلب گاو، به دست می‌آیند. از دیگر حیواناتی که شیر آن‌ها برای تولید محصولات لبنی استفاده می‌شود می‌توان به گاومیش، بز، گوسفند و شتر اشاره کرد.

بسیاری از محصولات در گروه لبنیات قرار می‌گیرند. در ادامه با انواع محصولات لبنی آشنا خواهیم شد:

۱.      شیر

شیر اساس همه غذاهای لبنی دیگر است. شیر گاو تقریباً ۹۰ درصد آب است، اما حاوی پروتئین، چربی و مواد معدنی نیز هست. بعضی از شیرهای تولید شده نیز با ویتامین D غنی شده‌اند.

گاوها مانند انسان و سایر پستانداران، پس از زایمان به نوزاد خود شیر می‌دهند و به همین دلیل بدن آن‌ها شیر تولید می‌کند. این امر به تولیدکنندگان لبنیات اجازه می‌دهد تا شیر گاوهای شیرده را برای مصرف انسان بدوشند و بفروشند.

گاوها معمولاً دو یا سه بار در روز دوشیده می‌شوند و به دلیل حجم بی سابقه شیر تولید شده در صنعت امروز، بسیاری از مزارع در ایالات متحده و سایر کشورها اکنون از ماشین‌هایی استفاده می‌کنند که به پستان گاو متصل می‌شوند و آنها را به صورت مکانیکی می دوشند. از شیر برای تولید دیگر محصولات خانواده لبنیات نیز استفاده می‌شود.

۲.      خامه

یکی دیگر از محصولاتی که لبنیات شامل آن می‌شود، خامه است. خامه با جدا کردن لایه چربی موجود در بالای شیر قبل از همگن شدن به دست می آید؛ همگن کردن شیر فرآیندی است که محتوای چربی شیر را کاهش می‌دهد و رنگ و بافت آن را یکدست‌تر می کند.

برای خرید خامه خوشمزه و استفاده از آن برای وعده‌های غذایی مختلف و داخل انواع شیرینی‌ها، کیک‌ها و دسرها می‌توانید از بخش فروشگاه کالین محصول مورد نظر را انتخاب کنید. خامه‌های کالین در وزن‌های مختلف به بازار عرضه می‌شوند.

۳.      کره

تولید کنندگان، شیر یا خامه را برای ایجاد چربی کره که غلظت بیشتری نسبت به چربی شیر دارد، تولید می کنند. کره به همراه آب، پروتئین و سایر مواد جامد شیر تا ۸۰ درصد چربی دارد.

کره انواع مختلفی دارد و در طعم‌های گوناگون تولید می‌شود. ضمن این که بعضی کره‌ها به صورت گیاهی تولید می‌شوند که به آن‌ها کره مارگارین گفته می‌شود.

برای اطلاعات بیشتر در مورد کره گیاهی این مطلب را بخوانید.

۴.      پنیر

یکی دیگر از محصولات خانواده لبنیات، پنیر است. مواد اولیه پنیر لبنی معمولاً شیر، نمک، باکتری و آنزیمی به نام مایه پنیر یا رنت است.

پنیر در انواع بی‌شماری از جمله پنیر موزارلا، پنیر چدار، پروولون و پارمزان وجود دارد و ممکن است به شکل‌های فرآوری‌شده دیگری مانند پنیر لبنه، پنیرهای صبحانه، پنیر خامه‌ای یا دیپ‌های پنیر تولید شود. همچنین به طور گسترده ای به عنوان یک ماده در غذاهای آماده مانند پیتزا یا مک‌اندچیز استفاده می‌شود.

کالین یکی از بهترین تولیدکنندگان پنیر در ایران است. برای خرید پنیر از لبنیات کالین می‌توانید از قسمت محصولات وبسایت کالین خرید خود را نهایی کنید (ویژه تهران) یا به فروشگاه‌ها و نمایندگی‌های کالین سر بزنید.

۵.      ماست

ماست نیز از خانواده لبنیات است و مانند پنیر از تخمیر شیر به دست می‌آید. برای تولید ماست از باکتری‌های خاصی استفاده می‌شود.

ماست اغلب حاوی مواد شیرین‌کننده و غلیظ‌کننده است و در طعم‌های گوناگونی تولید می‌شود. ماست معمولاً در کنار غذا استفاده می‌شود اما گاهی در پخت بعضی از غذاها نیز به عنوان ماده اصلی کاربرد دارد.

۶.      محصولات تخمیر شده

تخمیر لبنیات، فرآیند استفاده از باکتری برای تجزیه قند (لاکتوز) در شیر و ایجاد اسید لاکتیک است.

محصولات تهیه شده از شیر تخمیر شده شامل پنیر ترش، خامه ترش، پنیر آبی و کفیر است.

۷.      بستنی

بستنی رایج‌ترین و محبوب ترین فرآورده لبنی منجمد است که از یخ زدن و انجماد کردن شیر، خامه، شیرین کننده‌ها و سایر مواد تشکیل می‌شود.

بازار جهانی بستنی در سال ۲۰۲۱ بیش از ۷۰ میلیارد دلار ارزش داشت.

جلاتو نیز نوعی بستنی ایتالیایی است که اغلب غلیظ‌تر و خامه‌ای‌تر است زیرا هوای کمتری در هنگام مخلوط کردن وارد می شود. کاستارد نیز نوع دیگری از لبنیات منجمد است.

۸.      کازئین

کازئین، پروتئین اصلی شیر لبنیات است و لبنیات شامل کازئین و پودر کازئین می‌شود. این نوع لبنیات یک فسفوپروتئین (حاوی فسفر) محسوب می‌شود. کازئین که بیشتر مواد مغذی موجود در شیر گاو را ارائه می دهد، حاوی کلسیم و اسیدهای آمینه ضروری است.

خواص لبنیات

طبق تحقیقات متعددی که در مراکز تحقیقاتی معتبر آمریکا انجام شده است، مصرف لبنیات فواید بسیاری برای بدن دارد که در ادامه به بررسی آن ها می‌پردازیم. با این حال، اگر دچار عدم تحمل لاکتوز و یا گیاهخوار هستید، بهتر است از جایگزین‌های لبنی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.

۱.      لبنیات و تقویت استخوان‌ها

همانطور که می‌دانید لبنیات بهترین منبع کلسیم در رژیم غذایی انسان است. بنابراین مصرف لبنیات فواید زیادی برای سلامت استخوان‌ها دارد. مصرف روزانه ۲ تا ۳ وعده لبنیات برای دریافت کلسیم کافی برای استخوان‌های قوی توصیه می‌شود.

شواهد نشان می‌دهد که محصولات لبنی تراکم استخوان را بهبود می‌بخشند و خطر پوکی استخوان و شکستگی استخوان را در افراد مسن کاهش می‌دهند. با این حال، لبنیات تنها منبع مهم کلسیم برای بدن نیست. منابع غیر لبنی کلسیم شامل کلم پیچ، سبزیجات برگدار، حبوبات و مکمل‌های کلسیم است که در صورت گیاهخوار بودن یا عدم تحمل لاکتوز می‌توانید به عنوان جایگزین در رژیم غذایی خود بگنجانید.

با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که کلسیم تنها ماده مغذی موجود در محصولات لبنی موثر برای سلامت استخوان نیست. لبنیات همچنین منبع خوبی از پروتئین و فسفر است که برای رسیدن به حداکثر تراکم استخوان در طول رشد و جلوگیری از شکستن استخوان‌ها با افزایش سن نیاز دارید.

۲.      لبنیات و کاهش خطر چاقی و دیابت نوع ۲

مصرف لبنیات اثرات متفاوتی بر وزن بدن دارد. شواهد حاکی از آن است که مصرف لبنیات، به ویژه با رژیم غذایی کم کالری، ممکن است توده چربی را کاهش دهد و تناسب اندام را افزایش دهد.

مصرف انواع ماست (شامل ماست معمولی، کم چرب، پرچرب و یونانی) ارتباط مستقیمی با پیشگیری از خطر چاقی، فشار خون بالا، قند خون بالا و سطح تری گلیسیرید در بدن دارد. برخی شواهد همچنین نشان می‌دهد که برخی از محصولات لبنی ممکن است خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهند. علاوه بر این، پروبیوتیک‌های موجود در محصولات لبنی به‌خصوص ماست از طریق مکانیسم‌هایی که ارگان‌ها و سیستم‌های متعدد، از مغز گرفته تا سیستم ایمنی و روده، را درگیر می‌کنند، نقش کلیدی در مدیریت سطح قند خون دارند.

۳.      لبنیات و کاهش خطر بیماری قلبی

دستورالعمل‌های رژیم غذایی فعلی، محصولات لبنی کم چرب را برای محدود کردن مصرف چربی اشباع و کاهش خطر بیماری قلبی توصیه می‌کند. با این حال، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که چربی اشباع شده از محصولات لبنی ممکن است در مقایسه با چربی اشباع شده از گوشت، به سلامت قلب آسیب نرساند. زیرا لبنیات و گوشت دارای اسیدهای چرب متفاوتی هستند. برخلاف گوشت گاو که دارای اسیدهای چرب با زنجیره بلند است، لبنیات دارای نسبت بیشتری از اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه و متوسط است. اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه و متوسط تأثیر متفاوتی بر سلامت قلب می‌گذارند و حتی ممکن است فوایدی نیز داشته باشند.

محصولات تخمیر شده با پروبیوتیک‌ها مانند ماست و کفیر فواید زیادی برای سلامتی بدن دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که این نوع لبنیات با کاهش سطح کلسترول (LDL مضر) مرتبط است و خطر ابتلا به فشار خون بالا و بیماری قلبی را کاهش می‌دهد. با این حال، در ادبیات مربوط به فواید و مضرات لبنیات، هیچ شواهد محکمی مبنی بر اینکه آیا چربی لبنیات به طور مستقیم به سلامت قلب کمک می کند یا مانع آن می‌شود، وجود ندارد و جامعه علمی هنوز بر سر این موضوع به اتفاق نظر نرسیده‌اند.

عوارض لبنیات

به طور کلی، لبنیات پاستوریزه شده خطری برای بدن انسان ندارد. اما در صورتی که به لاکتوز حساسیت دارید، ممکن است لبنیات برایتان عارضه‌هایی مانند دل‌درد، تهوع و بی‌حالی داشته باشد. در این صورت بهتر است از لبنیات بدون لاکتوز استفاده کنید. از دیگر مواردی که به عنوان عوارض لبنیات در نظر گرفته می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱.      درد و ناراحتی معده

وقتی فردی به مشکل عدم تحمل لاکتوز دچار است، مصرف لبنیات می‌تواند باعث بروز اسهال و دل درد در او شود که البته به این معنی است که تمام مواد مغذی موجود در لبنیات از بدن دفع می‌شود.

۲.      کالری بالا

محصولات لبنی معمولاً کالری بالایی دارند. حتی در شیر ۱ درصد چربی در مقایسه با سایر غذاها، محتوای کالری نسبتاً زیاد است. سه لیوان شیر ۱ درصد چربی در روز تقریباً ۴۰۰ کالری اضافه می کند. اگر رژیم دارید و سعی می‌کنید وزن خود را کاهش دهید، لبنیات می‌تواند مضر باشد.

۳.      جلوگیری از جذب آهن در کودکان

تحقیقات نشان داده‌اند که محصولات لبنی از جذب آهن (ماده مغذی ضروری برای تولید خون) در کودکان زیر ۵ سال جلوگیری می‌کنند.

بهترین لبنیات شامل چیست؟

بهترین لبنیات به سلیقه و ذائقه شخص بستگی دارد. اما برخی از محبوب‌ترین لبنیات شامل موارد زیر است:

1. پنیر چدار: این پنیر انگلیسی دارای طعم نسبتاً شور و بافت سخت است. پنیر چدار معمولاً زرد رنگ است اما در رنگ‌های سفید و قرمز نیز تولید می‌شود.
2. پنیر پارمزان: این پنیر ایتالیایی سخت و سفید رنگ، از شیر گاو تهیه می‌شود. طعم شورتری نسبت به سایر پنیرها دارد و معمولاً روی غذاهای پاستا، پیتزا و سالادها استفاده می‌شود.
3. پنیر موتزارلا: پنیر موزارلا ایتالیایی نوعی پنیر با رطوبت بیشتر و بافت نرم‌تر است که معمولاً بر روی پیتزاها استفاده می‌شود. آن را می‌توان ذوب کرده و در غذاهای گرم استفاده کرد.
4. کره: کره یکی از جذاب‌ترین محصولات لبنی برای استفاده در وعده صبحانه و داخل انواع غذاهاست.
5. دوغ: دوغ یک نوشیدنی لبنی خنک و متعادل است که از شیر یا ماست تهیه می‌شود. دارای خواص بسیاری برای سلامتی معده و روده است و در برخی مناطق جهان از جمله ایران، به عنوان نوشیدنی محبوب شناخته می‌شود.
6. ماست: وقتی صحبت از بهترین لبنیات می‌شود، نمی‌توان محبوبیت ماست را نادیده گرفت. این ماده لبنی در بسیاری از کشورهای جهان محبوب است.

سوالات متداول در مورد انواع محصولات لبنیات