این روزها بیشتر از هر زمانی راجع به اینکه روغن‌های حیوانی مناسب مصرف نیستند و مصرف آن‌ها اشتباه است شنیده‌ایم، اما واقعیت چیست؟
شاید حتی به خاطر اسمش هم باشد که ما تصور می‌کنیم روغن گیاهی سالم‌تر است و در عروق ما ساکن نمی‌شود، اما موضوع این نیست و بهتر است با داشتن اطلاعاتی جامع‌تر، انتخاب‌های بهتری داشته باشیم.
روغن گیاهی در دمای ۶۰ درجه ذوب می‌شود و دمای بدن ما به صورت نرمال ۳۷–۳۸ درجه است و همین موضوع باعث می‌شود چربی گیاهی در بدن ما رسوب کند.
اما در روغن حیوانی این‌طور نیست و دمای ذوب این کره در بدن ۲۸ درجه است و باعث می‌شود در بدن ما رسوب نکند.
معرفی مواد مغذی موجود در روغن حیوانی
روغن حیوانی که معمولاً از چربی‌های حیواناتی مثل گاو، گوسفند یا بز تهیه می‌شود، از جمله چربی‌های سنتی و پرمصرف در بسیاری از فرهنگ‌هاست. این روغن، علاوه بر طعم خاص و محبوبش در پخت‌وپز، دارای ترکیبات مغذی متنوعی است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:
اسیدهای چرب اشباع (Saturated Fats): بخش عمده‌ای از روغن حیوانی را این نوع چربی تشکیل می‌دهد. مصرف متعادل آن می‌تواند منبع انرژی باشد و به جذب بهتر ویتامین‌های محلول در چربی کمک کند.
اسیدهای چرب تک‌غیراشباع (Monounsaturated Fats): مانند اسید اولئیک (Oleic Acid)، که در روغن زیتون هم یافت می‌شود و برای سلامت قلب مفید است.
اسیدهای چرب چند غیر اشباع (Polyunsaturated Fats): مقادیر کمی از امگا ۳ و امگا ۶ دارد که برای عملکرد مغز و سلامت عمومی مفیدند.
ویتامین‌های محلول در چربی:
- ویتامین A: برای سلامت بینایی، پوست و عملکرد سیستم ایمنی
- ویتامین D: برای استحکام استخوان‌ها و جذب بهتر کلسیم
- ویتامین E: آنتی‌اکسیدان طبیعی که از سلول‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کن
- ویتامین K2: که در متابولیسم کلسیم نقش دارد و ممکن است به سلامت استخوان و قلب کمک کند
کلسترول: روغن حیوانی حاوی کلسترول است که در مقدار متعادل، برای ساخت هورمون‌ها و عملکرد مغز ضروری است.
بوتیرات (Butyrate): نوعی اسید چرب کوتاه‌زنجیره است که به‌ویژه در روغن حیوانی خالص (مثل روغن گاوی شفاف یا clarified) وجود دارد و خاصیت ضدالتهابی و مفید برای سلامت روده‌ها دارد.
خواص روغن حیوانی برای استخوان
از جمله خواص روغن حیوانی برای استخوان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛ علاوه بر اینکه این موارد تنها خلاصه‌ای از تأثیر این روغن هستند و باید به بررسی همه‌جانبه روغن مورد مصرف خودتان بپردازید:
۱. منبع ویتامین D طبیعی: ویتامین D یکی از اصلی‌ترین عوامل برای جذب کلسیم در بدن است. روغن حیوانی (مخصوصاً اگر از دام‌هایی باشد که در مراتع آزاد تغذیه شده‌اند) می‌تواند مقدار قابل توجهی ویتامین D داشته باشد. این ویتامین از کمبود کلسیم، نرمی استخوان و پوکی استخوان جلوگیری می‌کند.
۲. وجود ویتامین K2 (مناکینون): یکی از ویتامین‌های کمتر شناخته‌شده اما بسیار مهم برای سلامت استخوان. K2 کمک می‌کند کلسیم در استخوان‌ها و دندان‌ها ذخیره شود و از رسوب آن در رگ‌ها جلوگیری می‌کند. نقش آن مکمل ویتامین D است و برای ساختار استخوان حیاتی به شمار می‌رود.
۳. افزایش جذب کلسیم از غذا: چربی‌های موجود در روغن حیوانی به جذب بهتر ویتامین‌های محلول در چربی مانند D و K کمک می‌کنند، که هر دو برای متابولیسم کلسیم ضروری‌اند.
۴. جلوگیری از التهاب‌های مزمن: وجود اسیدهای چرب خاص مانند بوتیریک اسید (Butyrate) خاصیت ضدالتهابی دارد. التهاب‌های مزمن می‌توانند به تضعیف بافت استخوانی منجر شوند، پس کاهش التهاب به سلامت استخوان کمک می‌کند.
باورهای غلط درباره روغن حیوانی
با اینکه روغن حیوانی یکی از چربی‌های سنتی و محبوب در فرهنگ‌های مختلف (از جمله ایران) است، اما در سال‌های اخیر باورهای غلطی درباره روغن حیوانی شکل گرفته که بسیاری‌شان اشتباه یا ناقص‌اند. در ادامه، به رایج‌ترین باورهای غلط درباره روغن حیوانی و توضیح درست هر کدام اشاره می‌کنم:
باور غلط ۱: روغن حیوانی کاملاً مضر و خطرناک است
واقعیت: روغن حیوانی اگر به‌صورت خالص، طبیعی و بدون ناخالصی مصرف شود و در محدوده متعادل باشد، می‌تواند حتی مفید هم باشد. مواد مغذی‌ای مثل ویتامین‌های A، D، E، K2 و بوتیریک اسید در روغن حیوانی وجود دارد که برای سلامت بدن مهم هستند.
باور غلط ۲: روغن حیوانی باعث گرفتگی سریع عروق و سکته می‌شود
واقعیت: مصرف بیش از حد هر نوع چربی اشباع، حتی چربی‌های گیاهی هیدروژنه (مثل مارگارین صنعتی)، می‌تواند برای قلب مضر باشد. اما تحقیقات جدید نشان داده‌اند که روغن حیوانی خالص در حد تعادل، برخلاف تصور قدیمی، لزوماً باعث گرفتگی عروق نمی‌شود. سبک زندگی، ژنتیک، میزان ورزش و نوع رژیم غذایی کلی، در این موضوع تأثیر بیشتری دارند.
باور غلط ۳: روغن حیوانی کلسترول بد را بالا می‌برد و خوب را کاهش می‌دهد
واقعیت: روغن حیوانی حاوی کلسترول و چربی اشباع هست، اما به‌طور طبیعی می‌تواند حتی سطح HDL (کلسترول خوب) را افزایش دهد. نکته مهم، تعادل در مصرف است، نه حذف کامل آن از رژیم غذایی.
باور غلط ۴: روغن حیوانی بهتر است همیشه جایگزین روغن‌های گیاهی شود
واقعیت: بدن ما به ترکیبی از چربی‌های مختلف نیاز دارد: اشباع، تک‌غیراشباع و چند غیر اشباع. استفاده همزمان و متعادل از روغن حیوانی و روغن‌هایی مثل زیتون، کنجد یا آووکادو بهترین انتخاب است.
باور غلط ۵: روغن حیوانی باعث چاقی شدید می‌شود
واقعیت: چاقی به کالری مازاد مرتبط است، نه صرفاً نوع روغن. روغن حیوانی کالری زیادی دارد، اما اگر در مقدار مناسب استفاده شود و در چارچوب یک رژیم متعادل قرار گیرد، لزوماً باعث افزایش وزن نمی‌شود.
باور غلط ۶: فقط سالمندان یا بیمارها نباید روغن حیوانی مصرف کنند
واقعیت: محدودیت مصرف روغن حیوانی بستگی به شرایط جسمی هر فرد دارد. افراد با کلسترول بالا، بیماری‌های قلبی یا مشکلات گوارشی باید با پزشک مشورت کنند، اما برای افراد سالم، مصرف متعادلش مشکلی ایجاد نمی‌کند.
سوالات متداول
آیا مصرف زیاد روغن حیوانی می‌تواند برای استخوان‌ها ضرر داشته باشد؟
مصرف زیاد روغن حیوانی ممکن است به افزایش چربی خون و التهاب منجر شود. در نتیجه به‌طور غیرمستقیم می‌تواند سلامت استخوان‌ها را تحت تاثیر قرار دهد.
آیا روغن حیوانی برای همه گروه‌های سنی مناسب است؟
در مقدار متعادل، برای اکثر گروه‌های سنی مفید و مغذی است. اما افراد با مشکلات قلبی یا چربی خون بالا باید با احتیاط مصرف کنند.
چگونه می‌توان روغن حیوانی را در رژیم غذایی روزانه گنجاند؟
می‌توان آن را به برنج، خورشت‌ها، عدسی یا حتی نان و خرما اضافه کرد. فقط باید توجه داشت که مصرف آن کم و متعادل باشد تا بدن سود ببرد، نه ضرر.